र, जतिखेर दसैं लाग्छ, न्यौपानेलाई गाउँको यादले बढी सताउन थाल्छ । शायद यही भएर होला,   पुरानो दसैंको सम्झना गराउनासाथ उहाँले भन्नुभयो- ‘गाउँको दसैं पो दसैं, शहरको दसैं के दसैं ?’

सामुदायिक वनको क्षेत्रमा चिरपरिचित नाम बनाइसक्नुभएका न्यौपानेले विदेश भ्रमणको अवसर पनि नपाउनुभएको होइन । तर, उहाँको मन विदेशले तानेन । काठमाडौं शहरको झल्याक झुलुक भन्दा पनि उहाँलाई अहिलेसम्म गाउँले परिवेश नै प्यारो लाग्ने गरेको छ ।

विघटित संविधानसभा भवनसमेत होचो देखिने नयाँ बानेश्वरको  ६ तले बादशाह फास्टफुडमा शनिबार भोजपुरेहरुको दसैं भेटघाट कार्यक्रममा भेटिनुभएका न्यौपानेले गाउँ र काठमाडौंको दसैंबारे यसरी फरक छुट्याउनुभयो :

मेरो नाम हरिप्रसाद न्यौपाने हो । अहिले ६५ वर्षमा हिँड्दैछु । म काठमाडौं बस्न थालेको १५ वर्ष भइसक्यो । युवा उमेरमा गाउँमै दशैं मनाएँ । अहिले भने स-परिवार काठमाडौंमा दशैं मनाउँदै आएको छु । म अचेल दशैं त्यस्तो ठूलो तयारी गरेर मनाउँदिन । बाबु बाजेले पहिलेदेखि जसरी मनाउने गर्नुभएको थियो, त्यसलाई नै पछ्याउने कोशिस गरिरहेको छु ।

पहिले हामी तन्नेरी हुँदा पुरानो संस्कार र संस्कृतिलाई मानिसले एकदमै माया गर्थे । गाउँमा जतिसक्दो रमाइलो गरेर दशैं मनाउने चलन थियो । अहिले पुराना मौलिक कुरा युवाहरुले भुल्दै गएका छन् । अहिले दशैं मनाइरहँदा पुरा संस्कारहरुको संरक्षण हुन सकेको छैन । सहर बजारमा पुराना संस्कारहरु हराइसकेका छन् । हाम्रा मौलिक परम्परालाई आधुनिकताको नाममा भित्रेका नयाँ चलनले धमिल्याइसेका छन् ।

गाउँबस्तीमा जाँदामात्रै पुराना संस्कारहरु भेटिन्छन् । बाबु, आमा र बाजेले मान्दै आएका संस्कृतिलाई अहिलेका छोरा नातिपुस्ताले उपहास गरेको देख्दा मन दुख्छ ।

म काठमाडौंमा ०५४ सालदेखि बस्दै आएको मैले संसारका धेरै देश घुमेर अन्य देशका संस्कृति पनि हेर्न पाएको छु । अमेरिका, क्यानाडा, बेला, सिंगापुरजस्ता देश घुमेको अनुभव बताउँदा हाम्रो देशको संस्कृति लोप हुँदै आएको देखेको छु ।

गाउँ छाडेपछि आजसम्म सबै दशैं तिहारजस्ता पर्वहरु राजधानीमै मनाउँदै आएको छु । काठमाडौं र गाउँमा दशैं मनाउँदा आकाश-जमीनको फरक छ । गाउँमा पुराना मौलिक संस्कारलाई नभुलेकाले इष्टमित्र, छरछिमेकी, साथीभाइ मिलेर दशैं मनाउँदाको खुसी व्यक्त गर्नै सकिन्न ।

काठमाडौंमा भने दशैं देखासिखीको माध्यम बनेको छ । दशैं यहाँ कस्तो भएको छ भने एकअर्काको देखासिकी गर्ने र भडि्कलोरुपमा मनाउने गर्दा हाम्रा संस्कृतिलाई विकृतिले गाँज्दै गएको छ । सहरमा चाडपर्वहरु मानिसले स्वार्थी भएर मनाउँछन् तर गाउँघरको दशैंको छुट्टै महत्व छ ।

सारा गाउँले भेला भएर एकापसमा खुसी साट्दै सद्भाव आदान-प्रदान गरेर मनाइने गाउँको दशैं पो साच्चैको दशैं । सहरमा मनाउने भड्किलो दशैंलाई खै के दशैं भन्नु र ?